طراحی و ساخت ارتزهای خاص در بیماران سکته مغزی
طراحی و ساخت ارتز بیماران سکته مغزی
سکته مغزی به عنوان یکی از علل اصلی ناتوانی و مرگ در سراسر جهان می باشد. این عارضه نوعی اختلال نورولوژی به علت ضعیف شدن جریان خون به مغز می باشد و باعث مرگ سلول های مغزی ناشی از عدم دریافت اکسیژن می گردد. هنگامی که سلول های مغزی می میرند، توانایی هایی که توسط این ناحیه کنترل می شوند، مانند کنترل عضلات، دچار اختلال می شوند.
آمارها نشان می دهند که سکته مغزی شایعترین علت ناتوانی جسمی است و به عنوان سومین علت مرگ و ناتوانی در سراسر جهان شناخته می شود، به طوری که تنها در کشور ایالات متحده سالانه بیش از ۷۸۰۰۰۰ مورد از این بیماری بروز می کند. میزان بروز سکته در ایران سالانه ۱۳۹ نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر گزارش شده است که این آمار به میزان قابل توجهی از اغلب کشورهای غربی بالاتر است، اما از آنجا که سکته مغزی معمولاً با اختلالات عملکردی همراه است، نرخ مرگ و میر به تنهایی نشان دهنده تاثیر واقعی آن نیست.
عوارض سکته شامل اختلالات حرکتی، حسی و زبانی گفتاری است؛در بین این موارد، اختلالات حرکتی و عملکردی از مهمترین آنهاست که منجر به آسیب مهارتهای راه رفتن می شود. ضعف باقی مانده در عضلات، حرکات توام غیر طبیعی و اسپاستیسیتی منجر به تغییر در الگوهای راه رفتن، تعادل ناقص، افزایش خطر افتادن و نیز افزایش میزان مصرف انرژی در هنگام راه رفتن در این بیماران میگردد. الگوی راه رفتن این افراد نامتقارن بوده و با کاهش چشمگیر دامنه حرکتی اندام مبتلا و سرعت راه رفتن همراه است.
از آنجاییکه تنها منبع مستقیم تماس با زمین مجموعه مچ- پا می باشد، عملکرد این مجموعه برای فعالیت های تحمل وزن اهمیت خاصی دارد و ناهنجاری در این مجموعه، ناشی از سکته مغزی، باعث حرکات جبرانی مفاصل زانو، هیپ یا لگن و اختلال در کینماتیک آنان می¬گردد. دامنه حرکتی مچ پا برای افراد سالم در طول راه رفتن، ۱۰ درجه دورسی فلکشن و ۱۵ درجه پلانتار فلکشن می باشد. اغلب افراد مبتلا به سکته مغزی، کاهش دامنه دورسی فلکشن در فاز ایستایی و نوسان در مقایسه با افراد سالم دارند. بعلاوه، بیشترین اثر اختلال راه رفتن همی¬پلژی، در طول مرحله “ساپورت دو پایی” ، هنگامی که وزن از یک اندام به اندام دیگر انتقال می یابد، رخ می دهد. نقص های حرکتی در عملکرد مجموعه مچ- پا ناشی از همی پلژی می تواند انتقال وزن به اندام درگیر را به تاخیر بیاندازد که باعث افزایش در زمان ساپورت دو پایی و در نتیجه کاهش سرعت راه رفتن می گردد.
امروزه درمان ارتزی از جمله درمان¬های توانبخشی است که بصورت گسترده برای بهبود راه رفتن همی پلژی¬های ناشی از سکته مغزی مورد تجویز قرار می گیرد. شایع ترین ارتزی که در این افراد مورد تجویز است،”ارتزهای مچ پا-پایی” است. برای درمان “افتادگی پا” ، ارتز مچ پا-پایی ایده آل باید ضعف عضلات دورسی فلکسور را از طریق ممانعت در برابر حرکت ناخواسته پلانتار فلکشن مچ بدون اثر بر حرکات نرمال، جبران نماید. ارتز باید مقاومت متوسط در فاز پاسخ به بارگذاری برای ممانعت از برخورد ناگهانی پا با زمین فراهم نماید، مقاومتی در برابر حرکت آزاد مچ (دورسی فلکشن) در فاز ایستایی ایجاد نکند و مقاومت بزرگتری در برابر پلانتار فلکشن در فاز نوسان برای جلوگیری از افتادگی پا فراهم آورد.
سه نوع ارتز مچ پا-پایی برای این افراد وجود دارد: ارتز اکتیو، نیمه اکتیو و پسیو. ارتزهای اکتیو و نیمه اکتیو، استفاده محدودی دارند و تنها در آزمایشگاهها برای هدف توانبخشی به دلیل نیاز به بهبود وزن محرکه ها، منبع باتری قابل حمل و استراتژی کلی کنترل مورد استفاده قرار می گیرند. از میان این وسایل، ارتزهای پسیو رایج ترین وسیله برای استفاده روزمره بیماران با توجه به دوام و سادگی طراحی می باشند. ارتزهای پسیو، عناصر الکتریکی یا منبع قدرتی ندارد و از اجزای مکانیکی مانند دمپر یا فنر برای کنترل حرکت مجموعه مچ – پا در طول راه رفتن طراحی شده است.
دو نوع ارتز مچ پا-پایی پسیو وجود دارد: مفصل دار و غیر مفصل دار. ارتزهای بدون مفصل شامل: ارتز فنری خلفی، ارتز سخت، ارتز کربنی، ارتز قدامی می باشد . ارتزهای مفصلدار شامل ارتز با مانع پلانتار فلکشن و دورسی فلکشن کمکی، ارتز چیگنون، ارتز “ارتز دمپر روغنی”و ارتز با فنرهای متغیر